Himalaya Watch

People, issues. Debates, perspectives. Details, nuances. A crisp view from the top.

Visit the new professional website of Jiwan Kshetry

Friday, June 19, 2015

सम्झनामा एसएलसी: त्यो सुनको गेट



 हाम्रा  लागि  SLC फलामको हैन  सुनको गेट थियो। 
टाकुरामा स्कुल, खोंचमा घर । खाना खाएपछि सवा घण्टा हस्याङफस्याङ गर्दै नहिंडे समयमा स्कुल नपुगिने ।

स्कुल पुग्नासाथ फेरि कसैले खाना टक्र्याइदियो भने हामीले सजिलै अर्को एक भाग खान सक्थ्यौं तर दिनभरको पढाइपछि चार बजेसमेत नियमित खाजा खाने पैसा हुँदैनथ्यो । आँट भएका साथीहरुले वर्षौं बाँकी रहने गरी उधारोमा बिस्कुट, चिउरा र चाउचाउ खाइदिन्थे तर आफू त परियो पूरा मितव्ययिताको प्रतिमुर्ति । अरुले खाएको मंग बसाउने चनाको तरकारीको वास्ना सुँघेर घुटुक्क थुक त कति निलियो कति । साथीहरुले दिएका केही पापा बिस्कुट र एक फाँक चिउराले पेटलाई जिस्काइयो पनि कतिचोटि हो कतिचोटि ।
Photo Credit: Vuban Acharya

अनि त्यही भोको पेटमा जमेर भलिबल पनि कति खेलियो कति । फर्कंदा भोक र धपडीले खुट्टा लगलग काँप्थे तर खेल्न छोडिएन ।

बिहान उठेर सिजनअनुसारको काम नगरी खाना खाने सोच्न पनि सकिंदैनथ्यो । वर्षायाममा भुईंघाँस काट्ने, बारी खन्ने वा कोदो रोप्ने, कार्तिकतिर धान र कोदो वा नल काट्ने, हिउँदका अरु महिना खन्ने, डल्ला फोर्ने, डाले घाँस काट्ने, यी थिए बिहान बेलुका हामीले गर्ने काम । त्यसबाहेक बर्खामा कोदो वा धान गोड्ने, सोत्तर काट्ने, अनि हिउँदमा स्याउला सोहोर्ने काम पनि हाम्रै थिए । असार र साउनको बिदाको बेला भने दिनभर लगाएर रोपाइँ गर्नुपथ्र्यो । आफ्नै घर धेरै दिन रोपाइँ चल्दैनथ्यो तर अर्मपर्म गरेर रोपाइँ गर्दा बोलाएका खेतालाको पर्म तिर्न जाँदा जाँदा महिना जान्थ्यो । मंसीरमा धान थन्काउँदा खेतबाट बिटा बोक्नुपथ्र्यो दिनभर अनि राती दश एघार बजेसम्म धान छाँट्दा ज्यान थकान र निद्राले काम नलाग्ने हुन्थ्यो । तर अलि पहिले थन्क्याइएका नयाँ जर्नेली चामलको घ्यूमा लतक्क भिजेको भात खाएपछि दिनको सारा दुख बिर्सिन्थ्यो ।

बिहान उठेर भकारा सोहोर्नु, गाइभैंसीलाई घाँस र कुँडो ख्वाउनु, साँझ–बिहान दुध दुहुनु अनि केही दिन बिराएर मोही पार्नु, यी काम त काममै गनिंदैनथे जसरी बिहानको नित्य कर्मलाई काम गनिंदैन । वास्तवमा ती सबै काम हाम्रा नित्यकर्म नै बनिसकेका थिए ।

गाउँको जीवन र गाउँको पढाइबारे धेरै जानकारी नराख्नेहरुका लागि यो पृष्ठभुमि दिनुपरेको हो एसएलसीको याद गर्दा ।

एसएलसीलाई फलामे गेट भनिए पनि हामीलाई त्यो सुनको गेटजस्तो थियोः दैनिक पन्ध्र घण्टा श्रम गर्नुपर्ने गाउँको जीवनबाट सदाका लागि बिदा दिने सुनको गेट । गेटको यतापट्टि विरक्त लाग्दो दुखी जिन्दगी थियो जहाँ कुर्कुच्चा पट्पटी फाटेका हुन्थे भने औंलाका काप हिलोले खाएर रक्ताम्य हुन्थे, उतापट्टि शहरको हेर्दै लोभ लाग्दो जिन्दगी हुन्थ्यो जसमा हिलो र झरीबाट टाढै रहन सकिन्थ्यो, तिघ्रा बाउँडिने गरी उकालोमा हिंड्नुको सट्टा बसमा सरर हावा खाँदै यात्रा गर्न सकिन्थ्यो । त्यसबाहेक कहिलेकाहीं घर टप्किने सुनको गेट कटेर गइसकेका दाइदिदीहरुको भागभंगिमा, लवाइखवाइ, बोलीको लवज र तिनले घरमा पाउने पाहुनाको मनितो देख्दा अनि तिनले हेरेका फिल्मको नाम सुन्दा त......... । इष्र्याले जलेर अधीरतापूर्वक सुनको गेट पार गर्ने मुहुर्त पर्खनुको कुनै विकल्प थिएन ।


दश कक्षा पढ्दाखेरिको एउटा दिन मलाई याद छ । असार महिनामा स्कुल छुट्टि थियो तर नौ र दश कक्षाको ट्युसन चलिरहेको थियो । नौमा पढ्ने भाइ, म र अरु केही साथीहरु बिहानको कामले थाकेर लस्त भइसकेपछि खाना खाएर उकालो चढ्दै थियौं । चर्को घाम र रातीको वर्षाले सिर्जना गरेको आद्र्रताले उकालो चढ्दा उकुसमुकुस भइरहेको थियो । एउटा सिंढी चढेपछि खुट्टा लत्रिएर फेरि तल्लै सिंढीमा झर्न खोज्थ्यो । त्यस दिन एउटा विरलै हुने कुरा भयोः अल्पभाषी भाइले अघिल्लो साँझ बुवाले भन्नुभएको एउटा कुराको कटू आलोचना गर्यो ।

बुवाले भन्नुभएको थियोः हामीले तिमीहरुलाई पढ्नका लागि आदर्श खालको वातावरण मिलाइदिएका छौं । समयमा खाना छ, नास्ता छ, कापीकिताब पुगेनन् भन्नुपरेको छैन, आदि आदि । संयोग कस्तो भने, बुवाले त्यसो भनिरहँदा साँझ नौ बजिसकेको थियो र बिहानको काम, दिउँसो स्कुल गएर फर्कंदाको धपडी र साँझको कामले लखतरान भएका हामीले फेरि सिमीको झालको अजंगको झ्यांग पिंढीमा राखेर सिमी टिप्दै थियौं । त्यति बेलासम्म गृहकार्य गर्न जाने समय मिलेको थिएन । खाना खाएपछि निद्रा रोक्न सकिंदैन भन्ने सबैले जानेकै कुरा थियो ।

त्यसमा बुवाआमाको दोष थियो भन्ने पटक्कै हैन, हामी बरु कमसेकम स्कुल भएको बेला कठोर श्रमबाट बच्थ्यौं, उहाँहरु दिनभर त्यसैमा हुनुहुन्थ्यो । साथै गाउँमा त्यति श्रम गर्ने केटाकेटी हामी मात्र थिएनौं । खाली अरु दिन गृहकार्य गर्ने बेलामा समेत त्यसदिन हामी सिमी टिप्दै थियौं र बुवाले सधैं जसो साँझपख दिने ज्ञानगुन लेक्चरको नियमित हिस्साले त्यो दिन यथार्थलाई व्यंग्य गरेजस्तो पर्न गएको थियो ।

हो, त्यस दिन उकालो चढ्दै गर्दा दिक्दारी पोख्दै भाइले बुवाले भनेका वाक्यहरु दोहोर्याइरह्योः हामीले तिमीहरुलाई पढ्ने आदर्श वातावरण................... । अरु के गर्नु थियो, हामीले उसलाई हाँसेर उडायौं । ऊ झन् उक्सियो र बुवाको नक्कल गर्दै दोहोर्याउन थाल्योः हामीले................ । हामी झन् हाँस्यौं, बाटो कटेको पत्तै भएन ।

(क्रमशः)




No comments:

विजय कुमारको खुशी पढेपछि

जीवन, खुशी अहंकार

जीवनमा अफ्ठ्यारा घुम्तीहरुमा हिंडिरहँदा मैले कुनै क्षणमा पलायनलाई एउटा विकल्पको रुपमा कल्पना गरेको थिएँ, त्यसलाई यथार्थमा बदल्ने आँट गरिनँ, त्यो बेग्लै कुरा हो त्यसबेला लाग्थ्योः मेरा समग्र दुखहरुको कारण मेरो वरपरको वातावरण हो, यसबाट साहसपूर्वक बाहिरिएँ भने नयाँ दुख आउलान् तर तत्क्षणका दुरुह दुखहरु गायब भएर जानेछन् कति गलत थिएँ !


Read more from Dashain Issue

Debating partition of India: culpability and consequences




Read the whole story here

Why I write...

I do not know why I often tend to view people rather grimly: they usually are not as benevolent, well-intentioned and capable or strong as they appear to be. This assumption is founded on my own self-assessment, though I don’t have a clue as to whether it is justifiable to generalize an observation made in one individual. This being the fact, my views of writers as ‘capable’ people are not that encouraging: I tend to see them as people who intend to create really great and world-changing writings but most of the times end up producing parochial pieces. Also, given the fact that the society where we grow and learn is full of dishonesty, treachery, deceit and above else, mundanity, it is rather unrealistic to expect an entirely reinvigorating work of writing from every other person who scribbles words in paper.


On life's challenges

Somebody has said: “I was born intelligent but education ruined me”. I was born a mere child, as everyone is, and grew up as an ordinary teenager eventually landing up in youth and then adulthood. The extent to which formal education helped me to learn about the world may be debatable but it definitely did not ruin me. There were, however, things that nearly ruined me. There came moments when I contemplated some difficult choices. And there came and passed periods when I underwent through an apparently everlasting spell of agony. There came bends in life from which it was very tempting to move straight ahead instead of following the zigzag course.


Read more