यस किसिमको एकाधिकारको राम्रो उदाहरण औषधि उत्पादनमा देख्न पाइन्छ जुन क्षेत्रमा विकसित देशहरु धेरै अगाडी छन्. एड्सका औषधिहरु जुन मुल्यमा पश्चिमा कम्पनीहरुले वितरण गर्न सक्छन त्यसको दशौँ गुना कम मुल्यमा उही औषधि भारत वा दक्षिण अफ्रीका जस्ता विकासोन्मुख देशहरुले उत्पसन गरेर वितरण गर्न सक्छन जसले गर्दा गरिबीका कारण उपचार नपाएका करोडौं बिरामीलाई उपचार सम्भव हुन पुग्छ. तर बौद्धिक अधिकारका कारण यी देशले ती औषधिहरु उत्पादन र वितरण गर्न नापेर गरिब रोगीहरु मरेको हेरेर बस्न बाध्य छन्.
दोस्रो, खास गरि जुन वस्तुको मामलामा बौद्धिक अधिकारको त्यति छर्लंग परिभाषा हुँदैन, शुरुमा खुलेका केहि कम्पनीले संजाल वा कार्टेल मार्फत अरु कम्पनीलाई उक्त वस्तु उत्पादन गर्न बाट रोक लगाउछन. प्रविधिको विकासमा अरु भन्दा अघि रहेका विकसित देशहरुले भौतिक विज्ञान आधुनिक सूचना प्रविधि, आधुनिक हतियार र जहाजहरु निर्माण आदि मा पहिलो किसिमको एकाधिकार जमौनुलाई अस्वाभाविक मान्न सकिन्न. तर भर्खर सामन्तवाद बाट पुँजीवाद मा संक्रमण गरिरहेका अविकसित र पिछदिएका देशहरुमा समेत पुँजीवाद को शुरु संगै एकाधिकारवादी प्रतिस्पर्धाले वर्चस्व जमाउदै जान थालेको छ
यो नया विकासक्रमका कारण भर्खर पुँजीवाद मा प्रवेश गरेका अर्थतन्त्र हरुमा खुला प्रतिस्पर्धाको सट्टामा यातायात, पारवहन, शिक्षा, स्वास्थ्य जस्ता क्षेत्रमा एकाधिकारवादी प्रतिस्पर्धा
हुन पुगी निजि क्षेत्रले दिने ती सेवाका लागि आम मानिसले अप्राकृतिक रुपमा धेरै मूल्य तिर्नु पर्ने हुन्छा जसको महसुस नेपालमा दिनानुदिन बढ्दै गैरहेको छ. कालान्तरमा पहिले राम्रो प्रतिस्पर्धा भएका क्षेत्रहरुमा समेत लगानीकर्ताहरुले एकाधिकारको महत्व थाहा पाए पछी तिनमा समेत उक्त प्रवृत्ति सरेर सर्वत्र स्वस्थ प्रतिस्पर्धाको अन्त्य हुने सम्भावना रहन्छ.
छोटकरीमा भन्नु पर्दा पुँजीवादको विकास संगै जोडिएर आएको प्रतिस्पर्धा र त्यस संग सम्बन्धित नवीनता र सृजनशीलता लै बिस्तारै प्रतिस्पर्धा को कुण्ठित रुपले थुप्रै तहमा विस्थापित गर्दै आएको छ र नेपालजस्ता भर्खर पुँजीवाद को आराम्भाकलमा रहेका अविकसित देश हरुको अर्थतन्त्र र जनजिवीका दुवैका लागि प्रतिकुल असर पर्ने निश्चित छ. अर्थतन्त्र मा राज्यको प्रभाव संसारभर नै सिमित वा अन्त गर्ने प्रयास भैरहेको बेला मा 'बजार' ले नियन्त्रण गर्ने भनिएको अर्थतन्त्र सिमित स्थापित कम्पनि वा व्यवसायीका निहित स्वार्थ-केन्द्रित भएपछी लगानी गरेर प्रतिस्पर्धामा आउन खोज्ने नव-उद्यमी र कम वा प्रतिस्पर्धी मुल्यमा वस्तुको उपभोग गर्न खोज्ने उपभोक्ता दुवै जुर्मुराउनु आवस्यक भैसकेको छ.
Truth is simple, reality complicated. Your window to Nepal, South Asia and larger world. Come and read along and between the lines.
People, issues. Debates, perspectives. Details, nuances. A crisp view from the top.
Visit the new professional website of Jiwan Kshetry
Friday, July 8, 2011
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
विजय कुमारको खुशी पढेपछि
जीवनमा अफ्ठ्यारा घुम्तीहरुमा हिंडिरहँदा मैले कुनै क्षणमा पलायनलाई एउटा विकल्पको रुपमा कल्पना गरेको थिएँ, त्यसलाई यथार्थमा बदल्ने आँट गरिनँ, त्यो बेग्लै कुरा हो । त्यसबेला लाग्थ्योः मेरा समग्र दुखहरुको कारण मेरो वरपरको वातावरण हो, यसबाट साहसपूर्वक बाहिरिएँ भने नयाँ दुख आउलान् तर तत्क्षणका दुरुह दुखहरु गायब भएर जानेछन् । कति गलत थिएँ म !
एमालेकरणको बहस
Read more from Dashain Issue
The grapes Painting by Aqeel Abbas Memoir by Saguna Shah भुइँचालो A short story by Avaya Shrestha Lowest in life: A case study of three Afghan women Essay by Jiwan Kshetry भोक Memoir by Prakash Lamichhane News analysis by Ramzy Baroud The Myth of the U.N. Creation of Israel Extract from article by Jeremy R Hammond News Analysis by Maung Zarni |
Debating partition of India: culpability and consequences
Read the whole story here
Why I write...
I do not know why I often tend to view people rather grimly: they usually are not as benevolent, well-intentioned and capable or strong as they appear to be. This assumption is founded on my own self-assessment, though I don’t have a clue as to whether it is justifiable to generalize an observation made in one individual. This being the fact, my views of writers as ‘capable’ people are not that encouraging: I tend to see them as people who intend to create really great and world-changing writings but most of the times end up producing parochial pieces. Also, given the fact that the society where we grow and learn is full of dishonesty, treachery, deceit and above else, mundanity, it is rather unrealistic to expect an entirely reinvigorating work of writing from every other person who scribbles words in paper.
On life's challenges
Somebody has said: “I was born intelligent but education ruined me”. I was born a mere child, as everyone is, and grew up as an ordinary teenager eventually landing up in youth and then adulthood. The extent to which formal education helped me to learn about the world may be debatable but it definitely did not ruin me. There were, however, things that nearly ruined me. There came moments when I contemplated some difficult choices. And there came and passed periods when I underwent through an apparently everlasting spell of agony. There came bends in life from which it was very tempting to move straight ahead instead of following the zigzag course.
No comments:
Post a Comment